گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی با نتایج بسیار خوبی همراه است و می تواند اختلالات گفتاری این افراد را برطرف کند.سکته مغزی هنگامی رخ می دهد که فرآیند خون رسانی به مغز با اختلال مواجه شود. انواع سکته مغزی که بیشتر افراد مراجعه کننده به اورژانس بیمارستان ها بیشتر به آنها مبتلا شده اند شامل سکته مغزی هموراژیک، سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی ایسکمیک گذرا یا TIA می باشند.
سکته مغزی چیست؟
گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی بر اساس تکنیک های خاصی انجام می شود. سکته مغزی زمانی رخ می دهد که خون رسانی به بخشی از مغز متوقف یا کم شود. این مسئله موجب می شود که سلول های مغزی در عرض چندین دقیقه متلاشی شوند. سکته مغزی، یک اورژانس پزشکی می باشد و نیاز به درمان سریع دارد. اقدامات فوری موجب کاهش آسیب رسانی به مغز می شود و مانع از ابتلا به عوارض مختلف می شود. امروزه آمار مرگ ناشی از سکته مغزی بسیار کاهش پیدا کرده است.
وضعیت گفتار فرد پس از سکته مغزی
گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی در مواقعی ضرورت پیدا می کند. هر بخش از نیمکره های مغز، عملکرد خاص خود را دارا می باشند. عملکرد گفتار و زبان بر عهده نیمکره چپ می باشد. زمانی که سکته مغزی بر روی نیمکره چپ اثر می گذارد، گفتار فرد دچار مشکل می شود.
مغز دارای دو بخش مرتبط با گفتار و زبان است که هر دو بخش در نیمکره چپ واقع شده اند. بخش اول بروکا است که مسئول گفتاررسایی و شیوایی گفتار می باشد. بخش دوم ورنیکه است که مسئول گفتار و پردازش و تفسیر زبان می باشد. چنانچه سکته سبب وارد شدن صدماتی به بخشی از مغز شود که عهده دار گفتار و زبان می باشد، به آسانی تلکم فرد تحت تأثیر قرار می گیرد و فرد مانند قبل صحبت نمی کند. افرادی که دچار اختلالات گفتاری و زبانی پس از سکته مغزی شده اند، می توانند با مراجعه به کلینیک گفتاردرمانی در کرمان و دیگر شهرها، مشکلات گفتاری خود را درمان کنند.
نحوه اثربخشی گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی
اثرات منفی که سکته مغزی بر روی گفتار فرد دارد، برای وی بسیار ملامت آور است. اما این افراد نباید نگران اختلالات گفتاری پس از سکته باشند و بدانند که با پیشرفت های حاصل در علم پزشکی و گفتاردرمانی، شانس رفع مشکلات آنها بسیار بالا است.
گفتاردرمانی بر نشانه های آفازی حاصل از سکته مغزی اثر گذاشته و موجب تغییرات مثبتی در روند صحبت کردن، خواندن و نوشتن افراد می شود. در پروسه گفتاردرمانی به تشخیص نوع اختلالات زبان، گفتار، صدا، بلع و ارتباطی بیمار اقدام شده و روش های درمانی مناسب برای رفع آنها اتخاذ می شود.
برنامه درمانی متناسب با وضعیت بیمار طراحی و تنظیم می شود. در این برنامه تمریناتی برای بهبود وضعیت عصبی- عضلانی، صدا و ماهیچه های بلع و … طراحی می شود. با برنامه هایی که تنظیم می شود، برقراری ارتباط برای فرد آسان تر می شود.
گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی به تکنیک های مختلفی انجام می شود. بیشتر اقدامات پاتولوژیست گفتار، در زمینه محور نوروپلاستیسیتی، توانایی طبیعی مغز در احیاء دوباره خود می باشد. فعال شدن توانایی انعطاف پذیری عصبی، بخش های سالم مغز را تشویق می کند که عملکرد زبان را عهده دار شوند. به دلیل ایجاد پلاستیسیته عصبی با تحریک دوباره، تمرینات و تکنیک های گفتاردرمانی، بخش های سالم مغز را ترغیب می کنند که کارهای مربوط به گفتار و برقراری ارتباط را انجام دهند.
گفتاردرمانگر در صورت نیاز به ارائه خدمات آسیب شناسی گفتار و تشخیص ظرفیت ماهیچه های کار کرده برای بلع، تارهای صوتی و دستگاه صدا اقدام می کند. گفتاردرمانگر قادر است با به حداکثر رساندن دانش و تخصص خود در ارتباط با نواقص عملکردی در بیمار در حالت پیشگیرانه به این موضوعات بپردازد و برترین اقدامات مراقبتی را اتخاذ کند.
تمرینات گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی در منزل
تمرینات باید از سوی یک گفتاردرمانگر و متخصص در این زمینه طراحی شود و آموزش های لازم از سوی وی به بیمار ارائه شود تا انجام تمرینات در منزل برای بیمار با نتیجه مطلوب همراه باشد. برخی از تمرینات مناسب و نتیجه بخش برای این دسته از بیماران عبارتند از:
بیرون آوردن و داخل بردن زبان: زبان خود را بیرون برده و 2 ثانیه نگهدارید و سپس آن را عقب ببرید. دو ثانیه مکث کنید و مجدد این کار را انجام دهید.
حرکت زبان از سمتی به سمت دیگر: دهان را باز کرده و زبان خود را حرکت دهید تا گوشه سمت راست دهان خود را حس کنید. بعد دو ثانیه، گوشه سمت چپ دهان را لمس کنید و این کار را پشت هم انجام دهید.
بالا و پایین برد زبان: در تمرینات گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی توصیه می شود که زبان را بالا تا نزدیکی بینی برده و دو ثانیه نگهدارید و سپس پایین بیاورید و نزدیک چانه نگهدارید.
گفتن کلمه سیب: مقابل آیینه بایستید و کلمه سیب را تکرار کنید.
حالت دادن لب ها به شکل بوسه: لب ها را جمع کنید و سپس شل کنید و مکرراً این کار را انجام دهید.
تکرار جفت شدن حروف صامت و مصوت: صامتی که در ادای آن مشکل دارید را انتخاب و با صداهای کشیده ترکیب نموده و مداوم بیان کنید. به طور مثال بگویید: زی.
تولید جمله: یک یا دو جمله را در تایم کوتاهی مکرراً تکرار کنید. هر چه مسلط شدید، جملات بیشتری را تمرین کنید.
نقش متخصص گفتاردرمانی در درمان اختلال بلع در بیماران سکته مغزی
روش های گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی با توجه به نوع اختلال بیمار انتخاب می شود. ممکن است مشکل بیمار سکته مغزی در بلع غذا باشد. بدین منظور از تکنیک های مختلفی استفاده می شود تا مشکل بلع در بیماران حل می شود. برخی از تکنیک های درمانی برای بیماران سکته مغزی درگیر مشکل بلع شامل موارد زیر می باشد:
- تمرینات بلع
- اصلاح بافت غذایی
- پوزیشن یابی و تکنیک ها
- تحریک الکتریکی
- آموزش و راهبردهای جبرانی
- و …
نقش متخصصان گفتاردرمانی در بهبود وضعیت بیمار بسیار مهم و حائزاهمیت است. گفتاردرمانگر دائماً به بررسی وضعیت بیمار اقدام نموده و تکنیک های درمانی را متناسب با وضعیت فرد تغییر می دهد و اقدامات جدیدی برای درمان وی درنظر می گیرد.